Συχνά ακούω σε συζητήσεις την φράση « εγώ με το παιδί μου είμαστε φίλοι». Αλήθεια πόσο καλό ή κακό είναι αυτό; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα χρειαστεί να δούμε κάποια πράγματα για τους γονείς, και κάποια για τις επιπτώσεις του τρόπου συμπεριφοράς τους στα παιδιά τους.
Αυτό που πρέπει να θυμάστε πάντοτε ότι αυτά που γράφονται σε αυτό το άρθρο δεν είναι προσωπικές απόψεις αλλά απόψεις που βασίζονται σε επιστημονική έρευνα.
Αρκετές μελέτες κοινωνιοποίησης έχουν εξετάσει τη σχέση μεταξύ γονεϊκών συμπεριφορών και ευημερίας κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία. Οι γονείς συμβάλλουν στη διαμόρφωση της εικόνας που έχει το παιδί για τον εαυτό του καθώς και στην ανάπτυξη της πεποίθησής του σχετικά με τον βαθμό στον οποίο οι εσωτερικοί ή εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν τα γεγονότα στη ζωή του. Το γονεϊκό στυλ είναι το σύνολο των στάσεων και των συμπεριφορών του γονέα προς το παιδί, το οποίο δημιουργεί το ανάλογο ψυχολογικό κλίμα στο οποίο αναπτύσσεται το παιδί. Επίσης το γονεϊκό στυλ επηρεάζει την ψυχολογική, τη γνωστική, τη συναισθηματική καθώς και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Οι τρεις τύποι γονέων που συναντώνται συχνά στην βιβλιογραφία της ψυχολογίας είναι οι υποστηρικτικοί , οι αυταρχικοί και οι επιτρεπτικοί γονείς.
Οι υποστηρικτικοί γονείς δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου το παιδί νιώθει αποδεκτό και εκτιμημένο για την προσωπικότητά του. Μέσω της στοργικότητάς τους και της ευαισθησίας τους στις ανάγκες του παιδιού, δημιουργούν ένα κλίμα εμπιστοσύνης και άνεσης. Ενθαρρύνουν το παιδί να εκφράζει ανοιχτά τα συναισθήματά του και τις απόψεις του, ενώ ταυτόχρονα τους προτρέπουν να αναπτύξουν ανεξαρτησία και αυτοπεποίθηση. Με τη θέσπιση λογικών απαιτήσεων και κανόνων, διατηρούν μια ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας και του ελέγχου, προάγοντας έτσι την αυτορρύθμιση και την ευθύνη στο παιδί. Σε περίπτωση διαφωνίας, είναι σταθεροί στις απόψεις τους, ενώ αν χρειαστεί να επιβάλλουν τιμωρία δεν διστάζουν να το κάνουν, εξηγώντας όμως πάντοτε τον λόγο Σε κάθε επικοινωνία και σε κάθε κατάσταση, οι υποστηρικτικοί γονείς επιδεικνύουν σταθερότητα και παρουσία, ενισχύοντας την αίσθηση ασφάλειας και εμπιστοσύνης του παιδιού στον εαυτό του και στη σχέση του με αυτούς. Το υποστηρικτικό στυλ ανατροφής προτείνεται ως το ιδανικότερο για την ψυχολογική προσαρμογή, επειδή η συμμόρφωση στη συμπεριφορά και η ψυχολογική αυτονομία θεωρούνται αλληλοεξαρτώμενοι στόχοι. Επίσης σχετίζεται με υψηλότερη αυτοεκτίμηση και ικανοποίηση από τη ζωή και από χαμηλότερη κατάθλιψη των παιδιών.
Οι αυταρχικοί γονείς δεν εκδηλώνουν στοργή ή ευαισθησία στις ανάγκες των παιδιών τους. Αντίθετα, ασκούν υπέρμετρο έλεγχο στη συμπεριφορά τους και επιβάλλουν αυστηρά πρότυπα και κανόνες.
Απαιτούν σεβασμό και υπακοή στις εντολές τους, χωρίς να δίνουν λογικές εξηγήσεις ή να επικοινωνούν ανοικτά με τα παιδιά τους. Οι αυταρχικοί γονείς συχνά χρησιμοποιούν την τιμωρία, είτε σωματική είτε λεκτική, ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Το αυταρχικό στυλ ανατροφής ενδέχεται να μην είναι αποτελεσματικό, καθώς δημιουργεί ένα πλαίσιο σχέσης μεταξύ γονέα και παιδιού που βασίζεται σε ιεραρχικές δομές. Αυτή η προσέγγιση δεν ενθαρρύνει την ανάπτυξη αυτονομίας και υπευθυνότητας στα παιδιά. Οι έφηβοι που πιστεύουν ότι έχουν αυταρχικούς γονείς τα πάνε καλά με την υπακοή και τη συμμόρφωση στα πρότυπα των ενηλίκων, ωστόσο, παρουσιάζουν σχετικά κακή αντίληψη για το εαυτό τους. Οι επιτρεπτικοί γονείς εκδηλώνουν μέτρια ανταπόκριση στις ανάγκες των παιδιών τους, με μεγάλη διακύμανση ανάλογα με την κατάσταση. Αν και μπορεί να ανταποκριθούν ικανοποιητικά σε ορισμένες περιπτώσεις, συχνά εμφανίζουν έλλειψη απαιτήσεων από τα παιδιά τους. Είναι ιδιαίτερα επιεικείς και ανεκτικοί, ακόμη και όταν τα παιδιά παρεκτρέπονται. Σπάνια ασκούν έλεγχο και δεν θέτουν αυστηρά όρια, επιτρέποντας στα παιδιά να δρουν αυτόνομα και να ρυθμίζουν μόνα τη συμπεριφορά τους. Κατά την κοινωνικοποίησή τους, συχνά είναι αδιάφοροι και σπάνια επιβάλλουν τιμωρία, ενώ πολλές φορές συναινούν με τις παρορμήσεις των παιδιών τους. Χαρακτηρίζονται από μέτρια ανταπόκριση στις ανάγκες των παιδιών τους, και έχουν χαμηλές απαιτήσεις από αυτά. Το επιτρεπτικό στυλ ανατροφής είναι δυνητικά επιβλαβές για τα παιδιά, διότι δεν τους δίνει την αίσθηση της προσωπικής επίτευξης. Οι έφηβοι με επιτρεπτικούς γονείς έχουν ισχυρή αυτοπεποίθηση, αλλά αντιμετωπίζουν επίσης περισσότερα προβλήματα με πειραματισμούς με ναρκωτικά και παραπτώματα εντός και εκτός σχολείου.
Ενώ στην κοινωνία και στην εργασία οι ρόλοι των δύο φύλων είναι ίδιοι, ή επιθυμούμε και επιδιώκουμε να γίνουν, οι ρόλοι των δύο φύλων μέσα στην οικογένεια και συγκεκριμένα στην ανατροφή των παιδιών δεν είναι. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ η υποστηρικτική μητρότητα παρουσιάζει σαφή πλεονεκτήματα έναντι της επιτρεπτικής μητρότητας σε όλα τα αξιολογούμενα αποτελέσματα, η υπεροχή της υποστηρικτικής πατρότητας είναι λιγότερο εμφανής και διακρίνεται μόνο σε σχέση με την κατάθλιψη. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η επιτρεπτική πατρότητα μπορεί να μην έχει τον ίδιο αρνητικό αντίκτυπο στα παιδιά όπως η επιτρεπτική μητρότητα. Καθώς οι πατέρες διαδραματίζουν ολοένα και περισσότερο σημαντικό ρόλο στη ζωή των παιδιών, το γονεϊκό τους στυλ φαίνεται να διαφέρει από αυτό των μητέρων. Δεδομένου ότι οι πατέρες συχνά υιοθετούν έναν πιο παιχνιδιάρικο ρόλο, η ύπαρξη ενός επιτρεπτικού πατέρα μπορεί να συμπληρώνει αυτή την πτυχή της πατρότητας και επομένως να μην αποτελεί τόσο μεγάλο κίνδυνο για την ευημερία του παιδιού όσο η ύπαρξη μιας επιτρεπτικής μητέρας.
Βιβλιογραφία
Lorence, B., Hidalgo, V., Pérez-Padilla, J., & Menéndez, S. (2019). The role of parenting styles on behavior problem profiles of adolescents. International journal of environmental research and public health, 16(15), 2767.
Milevsky, A., Schlechter, M., Netter, S., & Keehn, D. (2007). Maternal and paternal parenting styles in adolescents: Associations with self-esteem, depression and life-satisfaction. Journal of child and family studies, 16, 39-47.
Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80, 609.