Πολύ συχνά ακούω από γονείς μην το αφήνεις να βαριέται, δώσ’του κάτι να απασχολείται, ή σε παρέες να λένε πολύ βαριέμαι πες να κάνουμε κάτι.
Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, η πλήξη δεν είναι αποτέλεσμα του ότι δεν έχετε τίποτα να κάνετε.
Είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς μια κατάσταση στην οποία οι επιλογές ενός ατόμου είναι τόσο περιορισμένες ώστε να μην μπορεί να κάνει κυριολεκτικά τίποτα. Αντίθετα, η πλήξη προκύπτει από μια κατάσταση στην οποία κανένα από τα πιθανά που μπορεί ρεαλιστικά να κάνει ένα άτομο δεν είναι ελκυστικό για το άτομο αυτό. Αυτό το καθιστά ανενεργό και γενικά δυστυχισμένο. Έτσι, η πλήξη είναι το αποτέλεσμα του να μην έχεις τίποτα να κάνεις που να σου αρέσει, παρά του να μην έχεις τίποτα να κάνεις καθαυτό. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η πλήξη είναι μια αρνητική εμπειρία. Εμπειρία, η οποία μάλιστα περιγράφεται συχνά ως «μια εξαιρετικά δυσάρεστη και οδυνηρή εμπειρία».
Ένας από τους επικρατέστερους επιστημονικούς ορισμούς της πλήξης είναι «μια δυσάρεστη, παροδική συναισθηματική κατάσταση κατά την οποία το άτομο αισθάνεται μια διάχυτη έλλειψη ενδιαφέροντος και δυσκολία συγκέντρωσης στην τρέχουσα δραστηριότητα…. (έτσι ώστε) να απαιτείται συνειδητή προσπάθεια για να διατηρηθεί ή να επανέλθει η προσοχή του στην δραστηριότητα αυτή». Ωστόσο η πλήξη έχει καταγραφεί από απλούς ανθρώπους ως το να νιώθεις αγχωμένος, ταραγμένος, αλλά ταυτόχρονα σε λήθαργο.
Η πλήξη, όπως και τα περισσότερα συναισθήματα, έχει κάποιο σκοπό και, παρά τις ευρέως διαδεδομένες απόψεις σχετικά με τις αρνητικές συνδηλώσεις της, εικάζεται ότι η πλήξη μπορεί να έχει πολλά οφέλη.
Μια λειτουργία ή όφελος της πλήξης είναι ότι μπορεί να διεγείρει την «παραγωγή φαντασιώσεων, ξυπνώντας τη δημιουργικότητα». Η πλήξη είναι, παραδόξως, μια κινητήρια δύναμη/καταλύτης για δράση. Μια έμπνευση για αναζήτηση, για «αλλαγή και ποικιλία».
Όταν οι άνθρωποι βαριούνται, δυσκολεύονται να εστιάσουν την προσοχή τους στην εργασία και η σκέψη τους μετατοπίζεται σε άλλους τομείς που μπορούν να προσφέρουν περισσότερα ερεθίσματα. Εάν το άτομο που βαριέται δεν μπορεί να ξεφύγει σωματικά από την εργασία για να αναλάβει μια πιο ενδιαφέρουσα εργασία, αυτή η μετατόπιση της προσοχής συχνά γίνεται από μια εξωτερική εστίαση στην εργασία σε μια πιο εσωτερική εστίαση σε εσωτερικές σκέψεις, συναισθήματα και εμπειρίες. Αυτή η εσωτερική εστίαση μπορεί να περιλαμβάνει την εξεύρεση νέων τρόπων για να γίνει η βαρετή εργασία πιο ενδιαφέρουσα ή τη σκέψη για άσχετα προβλήματα ή ιδέες που είναι πιο ελκυστικές από τη βαρετή εργασία. Αυτή η μετατόπιση της προσοχής είναι που ονομάζεται ονειροπόληση και επομένως είναι ένα συνηθισμένο υποπροϊόν της πλήξης.
Η πράξη της ονειροπόλησης μπορεί επομένως να προσφέρει στα άτομα την ευκαιρία να επανεξετάσουν ένα πρόβλημα ή μια κατάσταση που απασχολεί το μυαλό τους όσες φορές επιθυμούν, με διαφορετικούς τρόπους, ενσωματώνοντας κάθε φορά νέες πληροφορίες και πιθανές λύσεις. Το πλεονέκτημα της ονειροπόλησης, λοιπόν, είναι ότι φαινομενικά παράλογες ιδέες μπορούν να εξερευνηθούν με τρόπους που μπορεί να μην είναι πρακτικά εφικτοί, και μέσω αυτής της εξερεύνησης μπορεί να βρεθεί μια νέα ή πιο κατάλληλη λύση σε προβλήματα ή άλυτες καταστάσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δημιουργική επίλυση προβλημάτων και υποδηλώνει μια σχέση μεταξύ της ονειροπόλησης και της δημιουργικότητας.
Ίσως πάλι θα ήταν καλή ιδέα να θεσπίσετε την ώρα της ελεύθερης σκέψης. Σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα μόνο κάτι καλό μπορεί να προκύψει από αυτό.
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα νιώσετε ότι βαριέστε, σκεφτείτε το σαν μια ευκαιρία για δημιουργική σκέψη. Μην βιαστείτε να πάρετε το τηλέφωνο για να σκοτώσετε την πλήξη, αλλά αφήστε το μυαλό σας να κάνει το δικό του ταξίδι στην φαντασία και την δημιουργικότητα!
Βιβλιογραφία
Brissett, D., & Snow, R. P. (1993). Boredom: Where the future isn’t. Symbolic Interaction, 16(3), 237-256.
Craven, A., & Frick, L. (2024). Boredom as a basis for fostering creativity in higher education: A call for pedagogical bravery. Innovations in Education and Teaching International, 61(1), 168-180.
Mann, S., & Cadman, R. (2014). Does being bored make us more creative?. Creativity Research Journal, 26(2), 165-173.
Martin, M., Sadlo, G., & Stew, G. (2006). The phenomenon of boredom. Qualitative Research in Psychology, 3(3), 193-211.